Pokamedulski Klasztor w Rytwianach - "Pustelnia Złotego Lasu" woj. świętokrzyskie

Dziś kolejny odcinek wędrówek po Rytwianach.
Na obrzeżach wsi, głęboko w lesie miejsce to ma swoje położenie, chodzi oczywiście o Pustelnię Złotego Lasu.
Miejsce milczenia, zadumy i wyciszenia, zapraszam na spacer.

Rytwiany - wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Rytwiany.
W latach 1975 - 1998 miejscowość należała do województwa tarnobrzeskiego.
Położona nad rzeką Czarną Staszowską, 5 km na południowy wschód od Staszowa.

Siedziba władz gminy Rytwiany.

"Pustelnia Złotego Lasu" w Rytwianach - konwent powołany do istnienia w 1624 roku z fundacji wojewody krakowskiego Jana Magnusa Tęczyńskiego i jego brata Gabriela, wojewody lubelskiego.

Usytuowana w Rytwianach pustelnia, została skasowana w 1820 roku.

Obecnie jest siedzibą Relaksacyjno - Kontemplacyjnego Centrum Terapeutycznego "SPeS".
Za czasów Tęczyńskich Rytwiany stały się prawdziwym dworem magnackim i przeżywały najświetniejszy okres w swojej historii. 

W 1621 roku Jan Tęczyński sprowadził do Rytwian kamedułów, którzy wybudowali klasztor i kościół.

W 1819 roku przeniesiono ich do Warszawy, a kościół klasztorny służy nielicznym okolicznym mieszkańcom jako kościół parafialny.
Druga po krakowskiej, Pustelnia kongregacji Góry Koronnej, została założona w Rytwianach, niedaleko Staszowa, w rozległym kompleksie leśnym na wielkiej, 8 hektarowej polanie.

Rytwiany leżą w Niecce Nidziańskiej, w południowo - wschodniej części Gór Świętokrzyskich, które wchodzą w skład Pasma Wygiełzowskiego.
Przez obszar ten przepływa kilka malowniczo wkomponowujących się w krajobraz tego terenu rzek, w tym szczególnie godna uwagi jest Czarna.

Wzdłuż niej rozciągają się niezwykle barwne tereny porośnięte łąkami i sześcioma tysiącami hektarów lasu.
Te walory przyrodnicze zadecydowały o osiedleniu się tutaj pustelników kamedułów.
Klasztor położony jest w specjalnej, leśnej strefie przyrodniczo - krajobrazowej z przewagą buka, dębu i grabu, a w jego bezpośrednim sąsiedztwie znajdujemy ciekawy pomnik przyrody - dąb 3-bratek - Trzybratek.

Otaczający miejscowość i pokamedulską pustelnię krajobraz nie stracił na atrakcyjności i nadal przyciąga spragnionych ciszy i kontaktu z przyrodą wędrowników.

W niedalekim rezerwacie krajobrazowo - leśno - wodnym „Dziki Staw” znajduje się modrzewiowy las i potorfowe jeziorko z okalającą go łąką, wykorzystywany obecnie jako staw rybny.
Obecnie kompleks Pustelni to:

• Zabytkowy kościół pod wezwaniem Zwiastowania NMP, który nie jest parafią ale pełni funkcję rektoratu.
• Centrum Terapeutyczne SPeS, ośrodek relaksacyjno - kontemplacyjny oferujący szeroką gamę usług dla „współczesnych pustelników”, pragnących wyciszenia i odpoczynku.
• Galeria Kamedulska - muzeum prezentujące eksponaty świadczące o kamedulskiej przeszłości Pustelni.
• Biblioteka, w nawiązaniu do kamedulskiej tradycji, gromadzi księgozbiór, który udostępniony gościom Pustelni, pozwala poszerzyć wiedzę o historii miejsca i miło spędzić czas.
• Ogrody klasztorne, teren rekreacyjno - użytkowy w nawiązaniu do jego dawnych funkcji.
• Muzeum serialu „Czarne chmury”, niewielka sala na piętrze kościoła, do której prowadzą kręte schody. 
• Twórcy serialu wykorzystali to pomieszczenie na sceny z refektarza klasztornego. 
• To tu, w IV odcinku braciszkowie, idąc w sukurs pięknej aktorce z trupy teatralnej, przy użyciu dużej ilości miodu klasztornego, doprowadzili kapitana Knothe - w tej roli Maciej Rayzacher, do podpisania glejtu pozwalającego na wyjazd z klasztoru.

Cały układ klasztoru i kościoła podyktowany był zaleceniami budowlanymi Kongregacji Monte Corona, do której należała rytwiańska pustelnia, wskazania te dotyczyły także architektury świątyni jak i samych pustelni.

Do realizacji wspomnianych wskazań i wymogów angażowano wielu wybitnych artystów. 

W pustelni rytwiańskiej pracowali: o. Venanty da Subiaco, Jan Baptista Falconi, Karol de Prevot. 

Dzięki ich kunsztowi klasztor zyskał miano „perły barokowej architektury”.

W Pustelni Złotego Lasu w Rytwianach życie pustelnicze toczyło się przez ponad dwa wieki. 

Nie omijały jej jednak i nieszczęśliwe wypadki losowe - dwa pożary: w 1737 i 1741 roku, podczas których spłonęła miedzy innymi biblioteka, ani też smutne wydarzenia związane z historią naszego narodu. 

Teren Rytwian podczas niewoli narodowej dostały się w ręce zaboru rosyjskiego i na mocy carskiej ustawy o zniesieniu klasztorów, dnia 16 czerwca 1820 roku dokonano kasacji zakonu kamedulskiego.
W roku 1925 podjęto próbę przywrócenia pierwotnej funkcji obiektu. 

Do klasztoru powrócili mnisi kameduli, lecz stan zabudowań uniemożliwił zamieszkanie i prawidłowe funkcjonowanie. 

W dziesięć lat później, dzięki staraniom władz kościelnych i przy poparciu ostatniego właściciela dóbr rytwiańskich Artura Radziwiłła, świątynia stała się kościołem parafialnym dla mieszkańców Rytwian i okolicznych wiosek. 

Większość zabudowań klasztornych znajdowała się wówczas w stanie upadku lub w ogóle nie istniała.

Kościół pw. Zwiastowania NMP dla zakonników zbudowany został w latach 1625 - 27 według anonimowego projektu przysłanego z Włoch. 

Pracami budowlanymi kierował kameduła o. Sylwano Boselli z Bergamo. 

Z kolei do 1637 r. trwały prace przy wystroju wnętrza. 

Powstał w ten sposób wczesnobarokowy kościół wysokiej klasy, który przetrwał do naszych czasów w niezmienionej formie. 

Zbudowany został na planie prostokąta i posiada bryłę sugerującą układ bazylikowy.

Złożony jest z długiej, siedmioprzęsłowej nawy, ujętej od wschodu kapitularzem oraz zakrystią i kapliczką a od zachodu prostokątnymi kaplicami. 

Wszystkie elewacje kościoła są idealnie symetryczne z portalami pośrodku.
Wstrzemięźliwość zewnętrznej architektury kościoła silnie kontrastuje z manierystycznym bogactwem wystroju wnętrza. 

Ściany i sklepienia pokryte zostały bogatą dekoracją stiukową ze złoceniami oraz wtłoczonymi w jej ramy cyklami fresków o skomplikowanym programie ikonograficznym, których autorem jest o. Venante da Subiaco, w latach 1629 - 38 przeor rytwiańskiego eremu.

Obecnie kościół jest użytkowany przez parafię w Rytwianach i powoli odzyskuje dawny blask.

Pustelnia położona jest w samym środku puszczy rytwiańskiej. 

W otoczeniu pustelni znajduje się ścieżka historyczna o życiu monastycznym. 

Klasztor i kościół można zwiedzać z przewodnikiem w sezonie turystycznym. 

W pustelni corocznie odbywają się imprezy plenerowe: Klasztorna Majówka, Klasztorny Odpust -  15 sierpnia, Leśna Apteka - ostatnia niedziela września.

Zachęcam do odwiedzania tego miejsca nawet dla tych co wierzącymi nie są albo są wyznawcami innej wiary niż katolicka.

Obok tego miejsca nie można przejść obojętnie.

Źródła: Wikipedia, pustelnia.com, zabytkowekoscioly.net

2 grudnia 2018 r.